Azərbaycan mətbəxi Zaqafqaziya mətbəxləri ilə ortaq xüsusiyyətlərə malikdir, bunun əsasında öz menyusunu və ləzzət çeşidini yaratmış, özünəməxsusluğunu vermişdir. Bu ölkənin mətbəxi tərəvəz və ət yeməklərinin hazırlanmasına yönəldilmişdir. Uzunmüddətli resept ənənələri, ət və tərəvəz komponentlərinin ahəngdar birləşməsi Azərbaycan mətbəxinə özünəməxsusluq və bənzərsizlik bəxş edir.
Azərbaycan mətbəxinin milli xüsusiyyətləri
Azərbaycanda əsas ət qoyun ətidir, cavan quzulara üstünlük verilir. Dana əti və müxtəlif oyunlardan (kəkliklər, bildirçinlər, qırqovullar və s.) Da çox istifadə olunur. Əksər hallarda, yalnız gənc ətdən istifadə edirlər açıq bir atəşdə bişirmək adətlidir. Ətin dadı turş meyvələrlə (albalı gavalı, nar, köpək yağı) birləşdirilir: zoğalı alça dana ətirinə, albalı gavalı qoyun ətinə, nar isə ova ləzzət verir.
Zaqafqaziya mətbəxlərindən fərqli olaraq, azərbaycanca ümumiyyətlə qril və ya qril üzərində bişirilən, qoz-fındıq və ya meyvələrlə bişirilən balıqdan istifadə edir. Ayrıca, buxar banyosu üsulu ilə balıq hazırlanır. Azərbaycanlılar qırmızı balıqdan istifadə etməyi üstün tuturlar.
Meyvələr, tərəvəzlər, otlar (xüsusən ədvalı otlar) çiy, qaynadılmış və qızardılmış şəkildə istifadə olunur. Hər hansı bir yeməyin həcminin demək olar ki yarısı tərəvəz və ya otlardan ibarətdir. Tərəvəz və ət yeməkləri bişirilərkən ət çox qaynadılır, buna görə də bu cür qablar ət suyu olan tərəvəz sıyığıdır.
Kartofdan müasir Azərbaycan mətbəxində tez-tez istifadə olunur, lakin ənənəvi olaraq bu tərəvəz istifadə olunmur və şabalıdla əvəz olunurdu. Bəzi klassik Azərbaycan ət ədviyyatları onlarla birləşdirilir: dağ (yetişməmiş üzüm), nar (nar və onun suyu), sumax (zirinc), abgora (fermentasiya sonrası üzüm suyu) və s.
Azərbaycanlılar əsasən yerüstü tərəvəzlərdən (ənginar, qulançar, kələm, noxud, lobya) istifadə edirlər, nadir hallarda çuğundur, turp və ya yerkökü bişirirlər. Acılı və aromatik otlar, həmçinin qoz-fındıq (fındıq, qoz, badam və s.) Azərbaycanlılar arasında böyük hörmətlə qarşılanır.
Qızardılmış ət yeməkləri üçün ədviyyat kimi yaşıl soğan, pırasa, limon balzamı, şüyüd, sarımsaqdan istifadə etmək adətlidir. Qızartma zamanı kərə yağı istifadə olunur. Gül ləçəkləri mürəbbə, şərbət hazırlamaq üçün aromatik bitki kimi istifadə olunur.
Ənənəvi milli yemək Azərbaycan plovudur, onun üçün düyü yemək zamanı da qarışdırılmadan, qalan maddələrdən ayrı olaraq verilir. Düyü çatlamamalı, qaynamamalı və yapışqan olmamalıdır. Dadlı Azərbaycan plovunu hazırlamaq üçün yalnız yerli düyü növlərindən istifadə olunur. Ət, ov və ya yumurta qatqı olaraq istifadə olunur.
Düyü adətən yağın içində soyumaması üçün bir az isti verilir. Ət və ya ət-meyvə hissəsi ayrı bir qabda verilir. Beləliklə, əsl milli plov hər zaman üç hissədən ibarətdir.
Gənc ət, ov, süd məhsulları, otlar, tərəvəz yemək Azərbaycan mətbəxini sağlam və sağlam edir. Həmçinin, azərbaycanlılar duz qəbulunu məhdudlaşdırırlar. Ətə duzsuz yemək vermək adətlidir; dadı turş meyvə sularının köməyi ilə verilir.
Azərbaycan nahar qaydaları
Klassik bir nahar təxminən 3 saat davam edir. Qəlyanaltılardan başlayır (yaşıl soğanla balıqlar, turp, çürəklə yeyilən və dəmirlə yuyulan təzə xiyar), tərəvəzlər kəsilmədən verilir. Sonra turş meyvələr (albalı gavalı, şaftalı) verilir. Sonra çorba növbəsi gəlir - piti, kyufta-bozbash və ya dovgy.
Sonra, ikinci yeməklər verilir: pitidən sonra dovqadan sonra quzu govurması gələ bilər (tüklü dana əti) və ya tükənmiş bir dolma, toyuq və ya qırqovul yemək. İkinci kurslar bol ədviyyatlı otlarla müşayiət olunur.
İkincisindən sonra əsas yemək növbəsi - Azərbaycan plovu gəlir. Əvvəlki yeməklərdə quzu daxil idisə, plov bir quşla olmalıdır. Şorbada oyun olduğu zaman plov otlar, meyvələr və ya yumurta ilə hazırlanır.
Plovdan sonra kişmiş, quru ərik, badam və ya nar suyu sousu şəklində desert gəlir. Şerbet, halva, peçenye, ballı qaymaq şirniyyat kimi verilə bilər. Şirniyyatlar istənilən yeməklə içilən çayla müşayiət olunur. Azərbaycanlılar dar armud şəkilli qablardan içdikləri güclü uzun çaylara üstünlük verirlər.
